Siyanoz (Morarma)
Siyanoz, cildin pembe renginin mavimsi-mor bir renge dönüşmesidir. Dudak, ağız, kulak memeleri ve tırnaklar gibi cildin ince olduğu yerlerde kolay görülür.
Siyanoz, dolaşımdaki kırmızı hücrelere bağlı oksijen miktarında azalmayı gösterir, dolayısıyla akciğerlerde veya kalpte bir sorun olduğunu düşündürebilir. Siyanoz, bir laboratuvar testi değildir, gözleme dayalı bir bulgudur.
Siyanoz Tipleri:
“Akrosiyanoz”, ekstremitelerde, özellikle avuç içlerinde ve ayak tabanlarında bulunan periferik siyanoz tipidir. Dudak çevresindeki deride de görülebilir. Bebeklerde akrosiyanoz genellikle normaldir. Çocuklarda soğukta (soğuk suda yüzmek gibi) akrosiyanoz olabilir, ancak ısındığında geçer.
“Santral siyanoz“, ağız, baş ve gövde dahil olmak üzere vücudun “merkezi” kısımlarında bulunan siyanozdur. Yenidoğan döneminde santral siyanoz hiçbir zaman normal değildir ve neredeyse her zaman kandaki düşük oksijen miktarıyla bağlantılıdır. Kalp, akciğer veya kan sorunundan kaynaklanıyor olabilir.
Normal kan dolaşımı nasıldır?
Normalde, mavi kan (oksijenden fakir) kalbin sağ tarafına döner ve oksijen aldığı ve kırmızıya dönüştüğü akciğerlere pompalanır. Kırmızı kan (oksijenden zengin) daha sonra kalbin sol tarafına gider ve vücuda pompalanır. Kan vücutta dolaşırken, organlar oksijeni alır ve maviye döner. Mavi kan daha sonra oksijeni almak ve tekrar kırmızı olmak için kalbin sağ tarafına döner ve oradan akciğerlere gönderilir.
Çocuğumda siyanoz olduğunu nasıl anlarım?
Ebeveynler siyanozu tanıyabilir, ancak doktorlar için bile bazen tanımak kolay olmayabilir. Özellikle koyu tenli çocuklarda tanımak zor olabilir.
Siyanozu gözlemlemenin en iyi yolu tırnak yataklarına, dudaklara ve dile bakmak ve bunları benzer ten rengine sahip biriyle karşılaştırmaktır. Genellikle bir ebeveyn veya kardeş iyi bir karşılaştırma görevi görür.
Çocuğumda siyanoz olduğunu düşünürsem ne yapmalıyım?
İlk önce panik yapmayın. İkincisi, çocuğunuzu muayene edin. Sadece ellerde, ayaklarda ve dudak çevresindeki bölgede bulunan periferik siyanoz, akrosiyanoz olarak bilinir ve bebeklerde normal bir bulgudur.
Dudaklarda, dilde, kafada veya gövdede siyanoz, santral siyanozdur ve bir doktor tarafından derhal değerlendirilmelidir.
Siyanoz nasıl teşhis edilir?
Öncelikle, doktorunuz daha fazla bilgi toplayacak, çocuğunuzu muayene edecek ve oksijen satürasyonu ölçümü yapacaktır. Bu son test tamamen ağrısızdır, oksijen seviyesi ölçülürken birkaç dakika boyunca özel ışıklı “bandaj” tipi bir prob parmak veya ayak parmağına yerleştirilir. Bu test, oksijen seviyesinin normal mi yoksa düşük mü olduğunu kesin olarak belirler.
Bulgulara göre, doktorunuz normal olduğunu söyleyebilir veya daha ileri değerlendirme veya konsültasyonun gerekli olduğuna karar verebilir, ve uzman doktorlardan yardım talep edebilir.
Siyanoz nasıl tedavi edilir?
Bebeklerdeki siyanozun çoğu “akrosiyanoz” un bir sonucudur ve tedavi gerektirmez. Akciğer veya kalp sorunu varsa, ve altta yatan hastalık tıbbi veya cerrahi olarak tedavi edildiğinde siyanoz ortadan kalkar.
Siyanozun Nedenleri
Akciğer hastalıkları, oksijenin kana girmesini engelleyerek siyanoza yol açabilir:
- Soluyabileceğiniz oksijen miktarını sınırlayan durumlar (yangınlarda duman solunması, karbon monoksit zehirlenmesi vb.)
- Solunum yolunda akciğerlerinize giren oksijen miktarını sınırlayan bir tıkanma (yabancı cisim, krup, boğulma vs.)
- Astım, pnömoni, bronşiolit vb.
Kandaki bazı anormallikler (methemoglobinemi gibi), hemoglobinin oksijeni tutma yeteneğini azaltabilir, dolayısıyla mavi renkli (oksijenden fakir) kanın vücuda pompalanmasına neden olur.
Doğuştan kalp hastalıklarında siyanoz, mavi kan (oksijenden fakir) akciğerlere ulaşmadığında veya kırmızı kan (oksijenden zengin) vücuda dönmeden önce mavi renkli kanla (oksijenden fakir) karıştırıldığında ortaya çıkar. Bu durum doğuştan kalp hastalığının tipine göre değişiklik gösterir:
Büyük arterlerin transpozisyonu (TGA):
Siyanoz, aort (kırmızı kanı vücuda taşıyan büyük damar) ve pulmoner arter (akciğerlere mavi kanı taşıyan büyük damar) yanlış ventriküllerden çıktığı için oluşur. Büyük arterlerin transpozisyonunda, mavi kan normal olarak kalbin sağ tarafına döner; ancak aort yoluyla vücuda geri pompalanır. Karşı tarafta, kırmızı kan normal olarak kalbin sol tarafına döner; ancak pulmoner arter yoluyla akciğerlere geri pompalanır. Bu anormal kan yolu, mavi kanın, oksijen almak için akciğerlere hiç gitmeden vücuda geri pompalanmasına ve kırmızıya dönmesine neden olur ve dolayısıyla siyanoza neden olur.
Fallot Tetralojisi (TOF):
Kalbin sağ tarafında mavi kanın (oksijenden fakir) pulmoner arter yoluyla akciğerlere girmesini önleyen büyük bir tıkanıklık olduğunda TOF’ da siyanoz oluşur. Tıkanma nedeniyle, mavi kan, ventriküler septal defekt veya VSD olarak bilinen bir delik boyunca aortaya yönlendirilir ve vücudun geri kalanına giderek siyanoza neden olur.
Total anormal pulmoner venöz dönüş (TAPVR):
Bu lezyonda siyanoz oluşur çünkü akciğerlerden dönen kırmızı kan (oksijenden zengin) kalbin sol tarafına dönüp doğrudan vücuda pompalanmak yerine önce kalbin sağ tarafına gider, burada mavi kanla karışır, sonrasında atriyal septal defekt olarak bilinen kulakçıklar arasındaki bir delikten kalbin sol tarafına, oradan da vücuda giderek siyanoza neden olur.
Trunkus arteriozus:
Siyanoz, aort ve pulmoner arterden oluşan ortak bir büyük arter “gövdesi” olduğu için oluşur. Karıncıklar arasında ventriküler septal defekt veya VSD olarak bilinen bir delik vardır ve vücudun geri kalanına pompalanmadan önce mavi kan kırmızı kanla karışır.
Hipoplastik sol kalp sendromu (HLHS):
HLHS’de siyanoz oluşur, çünkü kırmızı (oksijenden zengin) kan, aşırı derecede küçük olduğu için (hipoplastik) kalbin sol tarafından vücuda gidemez. Bunun yerine, sol taraftaki akciğerlerden dönen kırmızı kan, kulakçıklarda atriyal septal defekt veya ASD olarak bilinen bir delik aracılığıyla sağ taraftaki mavi kanla karışır. Kan daha sonra pulmoner arter yoluyla akciğerlere pompalanır. Patent duktus arteriozus veya PDA olarak bilinen, bebekte fetal yaşamda bulunan bir bağlantı damarı, kanı aorta ve vücuda yönlendirir.