Çinko bağışıklığı artırır, yara iyileşmesini hızlandırır

Bağışıklık

Çinko, hücresel metabolik aktiviteler için gerekli olan temel bir mineraldir. Çeşitli enzimlerin katabolik aktivitelerini düzenlemede ve bağışıklık fonksiyonlarını, yara iyileşmesini, protein ve DNA sentezini ve hücre sinyalizasyonunu ve bölünmesini artırmada önemli rol oynar.

Çinko, et, balık ve deniz ürünleri gibi besinlerde doğal olarak bulunur, ayrıca bir besin takviyesi olarak da mevcuttur. Soğuk algınlığı için reçetesiz satılan bazı ilaçların içeriğinde bulunur. Plazmasındaki normal fizyolojik çinko seviyesi 80 ila 120 mcg/dL’ dir. Kadınlarda 70 mcg/dL ve erkeklerde ise 74 mcg/dL’ nin altındaki değerleri çinko eksikliği olarak kabul edilir.

Çinko, T ve B lenfositleri, nötrofiller, makrofajlar ve doğal öldürücü (NK) hücreler de dahil olmak üzere bağışıklık hücrelerinin normal gelişimi ve işlevi için gereklidir. Çinko eksikliği ciddi bağışıklık fonksiyon bozukluklarına ve dolayısıyla enfeksiyon riskinde artmaya neden olabilir.

Çinko, sitokin üretimini düzenleme ve iltihabı süreci baskılamada önemli rol oynar. Çinko antioksidandır; reaktif oksijen radikalleri üretimini engelleyerek oksidatif hasarı önler.

Pozitif yüklü iyonik formunda Çinko, patojenleri fagositoza yönlendirir ve reaktif oksijen radikalleri üretimi yoluyla da onların öldürülmesini (kemo-taxi) sağlar. Çinko eksikliğinde, nötrofillerin fagositoz yoluyla patojenleri yok etme yeteneğinin azaldığı bulunmuştur. Çinko takviyesinin CD34+ hücrelerinin NK hücrelerine farklılaşmasını sağladığı ve NK hücrelerinin sitotoksik işlevlerini artırdığı bulunmuştur. Hücre içi çinko seviyesi ile B hücrelerinin aktivasyonu ve çoğalması arasında pozitif bir ilişki gözlemlenmiştir. Çinko eksikliğinin olgunlaşmamış ve erken olgunlaşmış B hücrelerinin gelişimini ve antikor üretimlerini etkilediği gösterilmiştir.

Sonuç olarak, çinko takviyesi hücresel ve humoral bağışıklığı artırır ve kronik enflamasyonu azalttır.

Yara iyileşmesi

Yara iyileşmesi, doku hasarına karşı doğal bir tepkidir ve enflamatuar ve bağışıklık süreciyle yakından ilişkilidir. Koruyucu epitel bariyerini onarmak ve doku hacmini ve gücünü geri kazanmak önemlidir. Çinko, immünomodülatör işlevi ile yara iyileşmesinde önemli rol oynar. Dolayısıyla, eksikliğinde ise yara iyileşme sürecinde gecikme olur.

Çinko takviyesinin kritik hastalarda, ciddi yanık yaralanmalarında, deri altı apselerinde, küçük cerrahi müdahalelerde ve bası ülserlerinde yararlı etkileri gözlemlenmiştir.

Yara iyileşmesi sırasında çinkonun en belirgin işlevleri arasında bakteriyel temizleme, doku nekrozu, iltihabın çözülmesi, doku artıklarının temizlenmesi, fibroblastlar ve keratinosit girişi ve ardından yeniden epitelizasyon, anjiyogenez ve kök hücre aktivasyonu ve hücre dışı matrisin yeniden modellenmesi yer alır.

Çinko eksikliği olan bireylerde çinko takviyesinin yara iyileşmesi üzerinde faydalı etkileri olduğu gösterilmiştir. Ancak çinko eksikliği olmayan hastalarda çinko takviyesinin yara iyileşmesi üzerindeki etkisini araştıran çalışmalar farklı sonuçlar elde etmişlerdir.

Topikal çinko sülfat formülasyonlarının antioksidan etkileri nedeniyle yara bakımında yaygın olarak kullanılmaktadır. Yara bakımında yüksek oranda çözünmeyen çinko oksit kullanımı, yaralara uzun süreli çinko sağlamakta ve nekrotik yaralarda kollajen yıkımını artırmaktadır.

Ciddi yanık bakımında günlük çinko takviyesi rutin bir uygulamadır. Çinko oksit nanopartikülleri, etkili hücre penetrasyonu, immünomodülasyon ve antimikrobiyal kapasiteleri nedeniyle son yıllarda yara iyileşmesinde büyük ilgi görmüştür.